πολιτική

Πάντως είναι γεγονός ότι στη χώρα οι έμμεσοι φόροι, οι πλέον άδικοι μια και επιβάλλονται οριζόντια, είναι από τους υψηλότερους στην ΕΕ, ενώ αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των φορολογικών εσόδων, κάτι που δεν “συνάδει” με τα όσα ισχύουν στην ΕΕ, όπου οι άμεσοι φόροι είναι εκείνοι που “υπερέχουν”. Μάλιστα το όλο θέμα έχει επανειλημμένα έχει βρεθεί στο “μικροσκόπιο” κριτικής ξένων οργανισμών, όπως ο ΟΟΣΑ, που ζητούν αποκατάσταση “φορολογικής” δικαιοσύνης, καθώς μάλιστα, ειδικά ο ΕΦΚ καυσίμων είναι από τους υψηλότερους στην ΕΕ.

“Το μίγμα”

Ήδη, ως απότοκο των μνημονίων η κατάσταση από το 2019 δεν ήταν η καλύτερη, επιδεινώθηκε, όμως, περαιτέρω. Με βάση μελέτη του ΙΝΕ - ΓΣΕΕ, στην Ελλάδα ο πρωταγωνιστικός ρόλος της έμμεσης φορολογίας ενισχύθηκε περαιτέρω κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, καθώς το μερίδιο των έμμεσων φόρων στο ΑΕΠ αυξήθηκε από 13,9% το 2009 σε 17,5% το 2019, ενώ παράλληλα επιδεινώθηκε και ο λόγος άμεσων προς έμμεσους φόρους από 0,74 το 2009 σε 0,56 το 2019. Ο μέσος όρος του αντίστοιχου λόγου για το σύνολο των χωρών της ΕΕ ήταν 0,981 το 2019. Αυτό σημαίνει ότι κατά μέσο όρο στις χώρες της ΕΕ, σε καθένα ευρώ που συλλέγεται από άμεσους φόρους αντιστοιχεί 1 ευρώ από έμμεσους φόρους, ενώ στην Ελλάδα σε κάθε ευρώ άμεσων φόρων αντιστοιχεί 1,8 ευρώ έμμεσων φόρων

Ήδη πριν από την πρόσφατη δεκαετή οικονομική κρίση, ο λόγος έμμεσων φόρων προς ΑΕΠ ήταν υψηλότερος στην Ελλάδα (πράσινη στήλη) σε σχέση με τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (σκούρα μοβ στήλη)· όμως το 2019 η Ελλάδα είχε μετακινηθεί στη δεύτερη θέση ανάμεσα στις χώρες αυτές, λίγο χαμηλότερα από την Ουγγαρία.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την ίδια πρόσφατη μελέτη του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, συνδυαστικά, σε καθένα ευρώ φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων αντιστοιχούν πάνω από 2,5 ευρώ φόρων κατανάλωσης, και αυτή η αναλογία σπάνια γίνεται ευθέως αντιληπτή από τους φορολογούμενους πολίτες. Ο φορολογούμενος από το εκκαθαριστικό της φορολογικής του δήλωσης αποκτά άμεση γνώση του συνόλου του φόρου εισοδήματος που έχει καταβάλει στο κράτος, ενώ το ίδιο δεν συμβαίνει στην περίπτωση των φόρων κατανάλωσης, οι οποίοι ενσωματώνονται στις τιμές των προϊόντων και είναι πρακτικά αδύνατο να υπολογιστούν από τον φορολογούμενο σε ετήσια μάλιστα βάση. Οι αναδιανεμητικές συνέπειες, επομένως, των φόρων κατανάλωσης είναι πολύ δύσκολο να ανατραπούν από άλλα φορολογικά εργαλεία, αναφέρει η μελέτη.

Ο ΕΦΚ

Όπως σημειώνεται, ο πρακτικός λόγος για τον οποίο τέτοιοι φόροι είναι δημοφιλείς στις κυβερνήσεις είναι η σχετική διοικητική ευχέρεια εφαρμογής τους, καθώς οι φορολογικές αρχές είναι εύκολο να εντοπίσουν τα συγκεκριμένα προϊόντα, τα οποία συνήθως παράγονται από έναν μικρό αριθμό παραγωγών. Μπορούμε να συγκρίνουμε, για παράδειγμα, την ευκολία επιβολής του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στα καύσιμα στα διυλιστήρια με την πολυπλοκότητα επιβολής του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων.

Υψηλά μερίδια τέτοιων φόρων στα συνολικά φορολογικά έσοδα τείνουν να είναι χαρακτηριστικό χωρών με σχετικά αδύναμη φορολογική διοίκηση (Hines, 2008). Η επιβολή υψηλών φορολογικών συντελεστών σε λίγα προϊόντα μπορεί, επομένως, να αποτελέσει εύκολο τρόπο συγκέντρωσης εσόδων για το κράτος, ειδικά μάλιστα αν τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται από ανελαστική ζήτηση γιατί είτε αφορούν προϊόντα που δημιουργούν εθισμό (π.χ. τσιγάρα) είτε είναι αγαθά πρώτης ανάγκης (π.χ. πετρέλαιο θέρμανσης). Βέβαια, ακριβώς για τους ίδιους λόγους δημιουργούνται ισχυρά κίνητρα για λαθρεμπόριο, του οποίου η αντιμετώπιση αποτελεί πρόκληση για τις φοροεισπρακτικές αρχές

Οι περισσότεροι από τους ΕΦΚ στα καύσιμα και στην ενέργεια είναι σημαντικά υψηλότεροι από τα ελάχιστα όρια που έχει θέσει η ΕΕ. Συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ, o ΕΦΚ στην αμόλυβδη βενζίνη είναι στην Ελλάδα ο 4ος υψηλότερος μετά την Ολλανδία, τη Φινλανδία και την Ιταλία (στοιχεία 1.7.22). Αντίστοιχα, η Ελλάδα ανήκει στη δεκάδα των χωρών της ΕΕ με την υψηλότερη φορολόγηση του πετρελαίου θέρμανσης. Δεν συμβαίνει το ίδιο με το πετρέλαιο κίνησης, την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο, στα οποία ο ΕΦΚ κινείται σε σχετικά χαμηλότερα όρια συγκριτικά με πολλές άλλες χώρες της ΕΕ. Βέβαια, ειδικά στην περίπτωση των ενεργειακών προϊόντων οι συγκρίσεις των φορολογικών συντελεστών δίνουν μερική μόνο εικόνα της σχετικής επιβάρυνσης των νοικοκυριών, καθώς οι προ φόρων τιμές των προϊόντων αυτών δεν είναι ενιαίες σε όλες τις χώρες και, επιπλέον, τα προϊόντα αυτά επιβαρύνονται και με ΦΠΑ, ο οποίος επίσης διαφοροποιείται μεταξύ των χωρών.

Να σημειωθεί, επίσης,  ότι η εκτόξευση των ΕΦΚ τα χρόνια των μνημονίων, που οδήγησε τελικά στο να αποτελούν οι φόροι, το  μεγαλύτερο κομμάτι της συνολικής “πίτας” της τιμής σε καύσιμα, αλκοολούχα και καπνικά, έδωσε το “κίνητρο” σε πολλούς επιτήδειους να αναζητήσουν κανάλια παράνομου πλουτισμού αψηφώντας τις “βαριές καμπάνες” που επιβάλλει ο νόμος. Και βέβαια, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, η έξαρση αυτή του λαθρεμπορίου έχει οδηγήσει το κρατικό ταμείο σε απώλειες πολλών δισεκ. ευρώ, όπως καταδεικνύουν και ειδικές μελέτες εγχώριων και διεθνών φορέων.

Βέβαια, για τον όγκο απωλειών από τον ΕΦΚ μόνο εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν, με μόνο σίγουρο το γεγονός ότι η κατάσταση παραπέμπει σε μεγάλη “γάγγραινα” για το δημόσιο ταμείο, ειδικά όταν φέτος οι τιμές έχουν αυξηθεί.

Ο Αλέξης Τσίπρας

Την Τρίτη, πάντως, στο πλαίσιο της διακαναλικής συνέντευξης, ο Αλέξης Τσίπρας και πάλι “σήκωσε” το θέμα. “Είπε ο κ. Μητσοτάκης στον debate ότι η μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης κοστίζει 4 δισ. Και αναρωτιέμαι: είναι πρωθυπουργός και λέει ότι κοστίζει 4 δισ. η μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης; Όταν ο ίδιος ο κ. Σταϊκούρας, ασκώντας κριτική στο πρόγραμμα που παρουσίασε ο ΣΥΡΙΖΑ στη Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβρη, όπου μίλησα για μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στα κατώτερα επιτρεπτά επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κοστολόγησε στο 1,5 δισ.; Ορίστε το έγγραφο! Άρα εδώ υπάρχει μια εσκεμμένη παραπληροφόρηση” ανέφερε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ..

Τι λέει ο υπουργός Οικονομικών;

Να σημειωθεί ότι μιλώντας την Τρίτη στο MEGA, στην πρωινή ζώνη ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας είχε τονίσει ότι: “Η μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα είναι 1,5 δις ευρώ. Και εγώ θα ήμουν ευτυχής να μοιράζουμε δισεκατομμύρια πριν τις εκλογές. Που θα βρίσκουμε κάθε χρόνο 9 δισεκ. ευρώ μόνο για την υγεία και την παιδεία; Έχουν φορολογηθεί τα υπερκέρδη των εταιρειών για να γίνει το market pass και τα 650 εκ. ευρώ. Συνεπώς, θα συνεχίσουμε να βοηθάμε την κοινωνία για όσο χρειαστεί με μη μόνιμα μέτρα και ταυτόχρονα θα έχουμε μόνιμες παρεμβάσεις στους μισθούς και στις μειώσεις φόρων αι ασφαλιστικών εισφορών. Σε ό, τι αφορά στα τρόφιμα, τα μέτρα θα είναι στοχευμένα, δεύτερον υπάρχει ένα δημοσιονομικό κόστος 1,5 δις ευρώ. Τρίτον πάρα πολλές φορές είδαμε ότι η μείωση του ΦΠΑ, για παράδειγμα στην Ισπανία, χάνει στην εφοδιαστική αλυσίδα. Έχει δημοσιονομικό κόστος αυτό το μέτρο και δεν έχει κοινωνική ανταποδοτικότητα”, είπε χαρακτηριστικά ο υπουργός Οικονομικών.

Πάντως ο Αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης επανέλαβε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εάν κερδίσει τις εκλογές θα προχωρήσει σε “μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης και η μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, που έχει ένα δημοσιονομικό κόστος από 1/7ου που θα εφαρμοστεί μέχρι τέλος του έτους, για τους έξι μήνες, 1,4 δισ. ευρώ.”

Ο υπουργός Οικονομικών, πάντως, στο MEGA και πάλι στάθηκε στις μεγάλες “νάρκες” της οικονομίας, που συνιστούν απειλές για την επόμενη μέρα. “Υπάρχουν δύο προκλήσεις· η μία είναι η ακρίβεια. μπορεί ο πληθωρισμός στην Ελλάδα να είναι από τους κατώτατους στην Ευρώπη αλλά ειδικά στα τρόφιμα είναι επίμονο όπως και στην Ευρώπη, και η δεύτερη πρόκληση είναι η νομισματική πολιτική, δηλαδή η διαρκής αύξησης των επιτοκίων από την ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα. Πληθωρισμός σημαίνει αύξηση των τιμών, πέφτει ο ρυθμός αύξησης των τιμών. Το να πέσουν οι τιμές δεν είναι κατ’ ανάγκη θετικό, πολλές φορές συνδέεται και με ύφεση. Αυτό που χρειάζεται είναι να μειωθεί ο πληθωρισμός. Πληθωρισμός είναι να κινείται σταθερά κάτω από το 2%. Αυτός είναι ο στόχος της νομισματικής πολιτικής. Όταν έχεις ανάπτυξη έχεις χαμηλό πληθωρισμό, έχεις αυξήσεις τιμών αλλά έχεις χαμηλό πληθωρισμό, γιατί έχεις ανάπτυξη άρα έχεις κατανάλωση.