διεθνή

Η κλιματική αλλαγή δεν έρχεται αλλά... είναι εδώ, με τη θερμοκρασία μέσα στα επόμενα 5 χρόνια να αναμένεται να φτάσει σε επίπεδα που ξεπερνούν τους στόχους από τη Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα, σε ένα από τα χειρότερα σενάρια που περίμεναν οι επιστήμονες. Την ίδια ώρα, η νότια Ευρώπη ετοιμάζεται για ένα καλοκαίρι έντονης ξηρασίας, με κάποιες περιοχές να αντιμετωπίζουν ήδη ελλείψεις νερού και τους αγρότες να περιμένουν τη χειρότερη σοδειά τους εδώ και δεκαετίες.

Καθώς η κλιματική αλλαγή κάνει την περιοχή πιο ζεστή και ξηρή, χρόνια επαναλαμβανόμενης ξηρασίας έχουν εξαλείψει τα αποθέματα υπόγειων υδάτων. Το έδαφος είναι εντελώς ξηρό στην Ισπανία και τη νότια Γαλλία. Το χαμηλό επίπεδο του νερού στα ποτάμια και τους ταμιευτήρες απειλεί την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει στη διάρκεια του καλοκαιριού, επιστήμονες προειδοποιούν ότι η Ευρώπη οδεύει προς ένα ακόμη ιδιαίτερα ζεστό καλοκαίρι. Ήδη το περσινό ήταν το πιο θερμό που έχει καταγραφεί και ενίσχυσε την ξηρασία στην περιοχή, την οποία ερευνητές στην ΕΕ έχουν χαρακτηρίσει τη χειρότερη εδώ και 500 χρόνια.

Μέχρι στιγμής φέτος τη χειρότερη κατάσταση αντιμετωπίζει η Ισπανία. «Η κατάσταση με την ξηρασία θα επιδεινωθεί αυτό το καλοκαίρι», προειδοποίησε ο Χόρχε Ολσίνα, καθηγητής Γεωγραφίας στο πανεπιστήμιο Αλικάντε της Ισπανίας. Δεν υπάρχει εξάλλου πιθανότητα οι βροχοπτώσεις που ίσως σημειωθούν τώρα να λύσουν το πρόβλημα της ξηρασίας. «Αυτή την περίοδο του έτους το μόνο που μπορεί να έχουμε είναι τακτικές και τοπικές καταιγίδες, οι οποίες δεν θα λύσουν το πρόβλημα της έλλειψης βροχοπτώσεων», σημείωσε ο Ολσίνα.

Ζητώντας τη βοήθεια της ΕΕ ο υπουργός Γεωργίας της Ισπανίας, ο Λουίς Πλάνας, προειδοποίησε ότι «η κατάσταση που δημιουργείται από αυτή την ξηρασία είναι τόσο σοβαρή που οι επιπτώσεις της δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με εθνικούς πόρους», σύμφωνα με επιστολή που έστειλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 24 Απριλίου.

Κλιματική αλλαγή

Η νότια Ευρώπη δεν είναι η μόνη περιοχή του κόσμου που είναι αντιμέτωπη με έλλειψη νερού. Το Κέρας της Αφρικής είναι αντιμέτωπο με τη χειρότερη ξηρασία εδώ και δεκαετίες, ενώ ιστορική ξηρασία στην Αργεντινή έχει πλήξει την παραγωγή σόγιας και καλαμποκιού.

Οι πιο συχνές και σοβαρές ξηρασίες στην περιοχή της Μεσογείου – όπου η μέση θερμοκρασία είναι κατά 1,5 βαθμό Κελσίου υψηλότερη σε σχέση με 150 χρόνια νωρίτερα-- είναι μια συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, την οποία είχαν προβλέψει οι επιστήμονες. Παρά τις προειδοποιήσεις όμως, δεν έχει γίνει η κατάλληλη προετοιμασία. Πολλές αγροτικές περιοχές δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει μεθόδους εξοικονόμησης νερού.

«Οι κυβερνήσεις έχουν καθυστερήσει. Οι εταιρείες έχουν καθυστερήσει», τόνισε ο Ρομπέρ Βοτάρ επιστήμονας και διευθυντής του Pierre- Simon Laplace Institute. «Κάποιες εταιρείες δεν σκέφτονται καν να αλλάξουν το μοντέλο κατανάλωσής τους, απλώς προσπαθούν να βρουν κάποια θαυματουργή τεχνολογία που θα φέρει νερό», πρόσθεσε.

Η Γαλλία μόλις βίωσε τον πιο ξηρό χειμώνα από το 1959, με προειδοποιήσεις για «κρίση» ξηρασίας να έχουν ήδη εκδοθεί σε τέσσερις περιφέρειες, σύμφωνα με τον κυβερνητικό ιστότοπο Propluvia.

Η Πορτογαλία επίσης αντιμετωπίζει πρόωρη ξηρασία. Περίπου το 90% της χώρας υποφέρει από την ξηρασία, με σοβαρή ξηρασία να επηρεάζει το ένα πέμπτο της χώρας, περιοχή σχεδόν πενταπλάσια σε σχέση με πέρυσι.

Στην Ισπανία οι βροχοπτώσεις που καταγράφηκαν φέτος τον Απρίλιο ήταν κάτω του μισού του μέσου όρου: χιλιάδες ανθρώπους βασίζονται στις παραδόσεις νερού με βυτιοφόρα, ενώ κάποιες περιοχές, όπως η Καταλονία, έχουν ήδη επιβάλει περιορισμούς στη χρήση του νερού. Κάποιοι αγρότες έχουν ήδη αναφέρει απώλειες σοδειών σε ποσοστό έως και 80%, με τα δημητριακά και τους σπόρους που καλλιεργούνται για την παραγωγή λαδιού να έχουν πληγεί περισσότερο.

«Πρόκειται για τη χειρότερη απώλεια σοδειάς εδώ και δεκαετίες», δήλωσε ο Πέκα Πέσονεν επικεφαλής της ευρωπαϊκής αγροτικής ένωσης Copa-Cogeca, αναφερόμενος στην Ισπανία. «Η κατάσταση είναι χειρότερη από την περσινή». Από την Ισπανία προέρχεται η μισή παραγωγή ελιών της Ευρώπης και το ένα τρίτο των φρούτων, σύμφωνα με την Κομισιόν.

Με τους ταμιευτήρες νερού να είναι κατά μέσο όρο στο 50% της χωρητικότητάς τους, η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει περισσότερα από 2 δισεκ. ευρώ για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων. Επιπλέον, περιμένει απάντηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο αίτημά της για την κινητοποίηση ενός κονδυλίου κρίσης ύψους 450 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό του μπλοκ για τις γεωργικές επιδοτήσεις. Η Κομισιόν έχει επισημάνει ότι παρακολουθεί στενά την κατάσταση.

«Η σοβαρή ξηρασία στη νότια Ευρώπη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, όχι μόνο για τους αγρότες εκεί αλλά και επειδή μπορεί να αυξήσει τις ήδη πολύ υψηλές τιμές καταναλωτή, αν η ευρωπαϊκή παραγωγή είναι σημαντικά μειωμένη», δήλωσε η Μίριαμ Γκαρσία Φερέρ εκπρόσωπος της Κομισιόν.

Αντίστοιχα προβλήματα ενδέχεται να αντιμετωπίσει και η Ιταλία, όπου έως και το 80% των αποθεμάτων νερού της χώρας χρησιμοποιείται για τη γεωργία. Οι Ιταλοί γεωργοί σχεδιάζουν να μειώσουν τις καλλιέργειες τους, σπέρνοντας μια περιοχή κατά 6% μικρότερη σε σχέση με πέρυσι, σύμφωνα με τα εθνικά στοιχεία.

Έπειτα από δύο χρόνια έλλειψης νερού, περιοχές της βόρειας Ιταλίας ξεκίνησαν τον Μάιο με έλλειμμα 70% στα αποθέματα νερού από το λιώσιμο των πάγων και έλλειμμα 40% σε υγρασία εδάφους, σύμφωνα με τον Λούκα Μπρόκα διευθυντή ερευνών στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών της Ιταλίας.

Καθώς το έδαφος είναι τόσο ξερό, όταν τελικά πέφτει βροχή δεν καταφέρνει να την απορροφήσει, γεγονός που μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Τουλάχιστον πέντε άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις πλημμύρες που σημειώθηκαν στην περιφέρεια Εμίλια Ρομάνια, με τις βροχοπτώσεις να αναμένεται να συνεχιστούν για αρκετές ακόμη ώρες.

«Καμπανάκι» από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό

Η περίοδος 2023-2027 θα είναι σχεδόν σίγουρα η πιο ζεστή που έχει καταγραφεί ποτέ στον πλανήτη, εξαιτίας της συνδυασμένης επίδρασης των αερίων, που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και του μετεωρολογικού φαινομένου Ελ Νίνιο, που ανεβάζουν τη θερμοκρασία, προειδοποίησε από την πλευρά του σήμερα, Τετάρτη (17/5), ο ΟΗΕ.

Επιπλέον, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αναμένεται να ξεπεράσουν σύντομα τον πιο φιλόδοξο στόχο των συμφωνιών του Παρισιού για το κλίμα, προειδοποιεί ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (ΠΜΟ, WMO). «Υπάρχει πιθανότητα 98% τουλάχιστον ένα από τα πέντε επόμενα χρόνια, και αυτή η περίοδος των πέντε ετών στο σύνολό της, να είναι τα πιο ζεστά που έχουν καταγραφεί ποτέ», υπογράμμισε ο ΠΜΟ.

Ο οργανισμός υπολογίζει στο 66% την πιθανότητα η μέση ετήσια θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη να υπερβεί κατά 1,5 βαθμό Κελσίου τα προβιομηχανικά επίπεδα στη διάρκεια τουλάχιστον ενός από τα πέντε επόμενα έτη.

Η Συμφωνία του Παρισιού του 2015 έχει στόχο να περιορίσει την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σαφώς κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα από το 1850 ως το 1900 και, ει δυνατόν, στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα ίδια επίπεδα.

Πώς το Ελ Νίνιο θα επηρεάσει τη θερμοκρασία

Τα δεδομένα που δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα «δεν σημαίνουν πως θα υπερβούμε μόνιμα το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου της Συμφωνίας του Παρισιού, το οποίο αφορά μια μακροπρόθεσμη άνοδο της θερμοκρασίας για πολλά χρόνια», υπογράμμισε ο Γενικός Γραμματέας του ΠΟΜ, ο Πέτερι Τααλάς, σύμφωνα με την ανακοίνωση. «Πάντως ο ΠΜΟ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ανακοινώνοντας πως θα ξεπεραστεί προσωρινά το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου και αυτό θα συμβαίνει όλο και συχνότερα», υπογράμμισε.

«Ένα επεισόδιο Ελ Νίνιο αναμένεται ότι θα αναπτυχθεί μέσα στους ερχόμενους μήνες. Σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο, θα κάνει να ανέβουν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες σε επίπεδα στα οποία δεν έχουν φτάσει ποτέ», τόνισε αυτός ο ειδικός για το κλίμα. Για να μην αφήσει καμιά ψευδαίσθηση σχετικά με τη σοβαρότητα της κατάστασης, ο Φινλανδός επέμεινε στην ανάγκη να προετοιμαστούμε, επειδή «ο αντίκτυπος στην υγεία, την επισιτιστική ασφάλεια, τη διαχείριση των υδάτων και το περιβάλλον θα είναι σημαντικός».

Το Ελ Νίνιο είναι ένα φυσικό κλιματικό φαινόμενο που συνδέεται εν γένει με αύξηση των θερμοκρασιών, αυξημένη ξηρασία σε ορισμένα μέρη του κόσμου και σφοδρές βροχές σε άλλα. Για τελευταία φορά συνέβη το 2018-2019 και έδωσε τη θέση του σε ένα ιδιαίτερα μακροχρόνιο επεισόδιο σχεδόν τριών ετών, το Λα Νίνια, που προκαλεί αντίθετα αποτελέσματα και πτώση των θερμοκρασιών.

Στις αρχές Μαΐου, ο ΠΜΟ εκτιμούσε πως υπήρχαν 60% πιθανότητες να αναπτυχθεί ένα φαινόμενο Ελ Νίνιο μέχρι το τέλος Ιουλίου και 80% πιθανότητες για ένα τέτοιο φαινόμενο μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου.

Ο γενικός κανόνας είναι πως το Ελ Νίνιο ανεβάζει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες τη χρονιά που ακολουθεί την εμφάνισή του, δηλαδή το 2024 σ' αυτό τον κύκλο. Παρά το γεγονός ότι το Λα Νίνια μετριάζει το αποτέλεσμα αυτό, τα οκτώ τελευταία χρόνια ήταν τα πιο ζεστά που έχουν καταγραφεί ποτέ και το 2016 κατέχει το ρεκόρ.

Από τα χρόνια του 1960

«Οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες αναμένεται να συνεχίσουν να ανεβαίνουν, απομακρύνοντάς μας όλο και περισσότερο από το κλίμα που έχουμε συνηθίσει», δήλωσε ο Λίον Έρμανσον, ειδικός επιστήμονας της βρετανικής εθνικής μετεωρολογικής υπηρεσίας, της Met Office.

«Η εμπιστοσύνη στις προβλέψεις για τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία είναι υψηλή, επειδή από τις προβλέψεις φαίνεται εκ των υστέρων πως όλες οι μετρήσεις είναι πολύ αξιόπιστες», υπογραμμίζει ο ΠΜΟ.

Το 2023, οι θερμοκρασίες στον πλανήτη αναμένεται ότι θα είναι υψηλότερες από το μέσο όρο της περιόδου 1991-2020 σε σχεδόν όλες τις περιφέρειες, με εξαίρεση την Αλάσκα, τη Νότια Αφρική, τη νότια Ασία και ορισμένα τμήματα της Αυστραλίας, σύμφωνα με τον ΠΜΟ. Ορισμένα τμήματα του νότιου Ειρηνικού Ωκεανού θα είναι πιθανόν πιο ψυχρά από το μέσο όρο.