επικαιρότητα

Η ατζέντα της συνάντησης, στο πλαίσιο της συνεδρίασης του Παγκόσμιου Συμβουλίου της οργάνωσης «Religions for Peace», με οικοδεσπότη τον γέροντα μητροπολίτη Χαλκηδόνος -και εκ των συντονιστών της πρωτοβουλίας- Εμμανουήλ, περιλαμβάνει την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης χρέους, την προώθηση της ηθικής ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και την πρωτοβουλία «Shared Sacred Flourishing» (SSF) - ενός οραματικού πλαισίου που προσκαλεί τις θρησκευτικές κοινότητες να προωθήσουν την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τη συμφιλίωση.

Κατά την εναρκτήρια ομιλία του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τόνισε ότι εν όψει το κινδύνου πνευματικής ερήμωσης, «ο διαθρησκειακός διάλογος αναδύεται όχι απλώς ως θεολογική ενασχόληση ή πολυτέλεια ειρηνικών καιρών, αλλά ως αδυσώπητη αναγκαιότητα, ως πράξη συλλογικής αντίστασης. Η συνάντηση των διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων, καθεμία από τις οποίες είναι φορέας μιας μοναδικής εμπειρίας του Ιερού, γίνεται η απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιπαράθεση με μια παγκοσμιοποιημένη έλλειψη νοήματος, για την επαναάρθρωση ενός λόγου που τολμά να μιλήσει για αγάπη, συμπόνια, έλεος, συγχώρεση και αυτοθυσία όχι ως αφηρημένες ηθικές αξίες, αλλά ως ενεργά στοιχεία μιας πληρέστερης πραγματικότητας».

«Η απάντηση που προτείνεται σε αυτή την υπαρξιακή πρόκληση παίρνει τη μορφή ενός φιλόδοξου πνευματικού οικοδομήματος: αυτού της "Κοινής Ιερής Κοσμοθεωρίας", ενός πλαισίου που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως το θεωρητικό θεμέλιο για μια "Κοινή Ιερή Άνθηση". Δεν πρόκειται για μια προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας, συγκρητιστικής θρησκείας, ούτε για υποκατάσταση των μοναδικών κοσμοθεωριών που χαρακτηρίζουν κάθε θρησκευτική παράδοση», επισήμανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, διευκρινίζοντας ότι «η πρόθεση είναι να καταστεί σαφής μια σύνδεση με το Ιερό, το οποίο προηγουμένως παρέμενε σιωπηλό στις διαθρησκειακές πρωτοβουλίες, επιτρέποντας ταυτόχρονα σε κάθε παράδοση να διατηρήσει την ξεχωριστή της ταυτότητα».

Στη συνέχεια της ομιλίας του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέφερε: «Αυτό το πλαίσιο διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις θεμελιώδεις πυλώνες, οι οποίοι αποτελούν μια ολιστική άποψη της πραγματικότητας. Στο κέντρο βρίσκεται το ίδιο το Ιερό, η απόλυτη πραγματικότητα, η οποία εκφράζεται με διάφορους τρόπους, ως Θεός, Αλλάχ, Βράχμαν ή ως το Φωτεινό Κενό. Αυτή η πραγματικότητα δεν είναι μια αφηρημένη αρχή, αλλά το θεμέλιο της "κοινότητας της ύπαρξης", η οποία ενώνει όλα τα πράγματα μέσω της Αγάπης, της Συμπόνιας, του Ελέους. Δεύτερον, τα ανθρώπινα όντα νοούνται εξ ορισμού ως σχεσιακά όντα, ακριβώς επειδή βασίζονται στο Ιερό. Η δυνατότητά τους για πληρότητα δεν εξαντλείται στην προστασία των δικαιωμάτων, αλλά πραγματώνεται μέσω της καλλιέργειας αρετών, με κεντρική την ελευθερία που πηγάζει από την Ιερή Αγάπη. Τρίτον, η κοινωνία δεν είναι ένα απλό άθροισμα ατόμων, αλλά ένα "σύνολο ολόκληρων ανθρώπων", μια δομή αμοιβαιότητας μεταξύ των ατόμων και των θεσμών του κοινού καλού - οικογένεια, εκπαίδευση, οικονομία. Τέλος, η Γη και το δίκτυο της ζωής της, ανεξάρτητα από το αν θεωρούνται ιερά αυτά καθαυτά ή εκφράσεις του Ιερού, αναγνωρίζονται από όλες τις παραδόσεις ως θεμελιωμένα στο Ιερό, απαιτώντας έναν σεβασμό που εκφράζεται μέσω αρετών όπως η βιώσιμη κατανάλωση και δομών όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις προκλήσεις από το παγκόσμιο χρέος και την τεχνητή νοημοσύνη, λέγοντας πως «αν το χρέος αποτελεί την υλική εκδήλωση της απανθρωπιάς, η τεχνητή νοημοσύνη αναδύεται ως το ψηφιακό της φάντασμα».

Όπως παρατήρησε, «τόσο το παγκόσμιο χρέος όσο και η τεχνητή νοημοσύνη, παρά τη διαφορετική τους εμφάνιση, πηγάζουν από την ίδια φιλοσοφική ρίζα: την αποθέωση της αφαίρεσης και της χρησιμότητας. Στην περίπτωση του χρέους, η αφαίρεση είναι το χρήμα, αποκομμένο από την πραγματική οικονομία, το οποίο αγνοεί το πρόσωπο του οφειλέτη. Στην περίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης, η αφαίρεση είναι τα δεδομένα, τα οποία αγνοούν τη μοναδικότητα του υποκειμένου. Και στις δύο περιπτώσεις, η λογική της χρησιμότητας, η επιδίωξη της μέγιστης απόδοσης, είτε οικονομικής είτε υπολογιστικής, υπερισχύει κάθε άλλης αξίας. Αυτό αποτελεί το βαθύτερο πρόβλημα, τον ιδεολογικό πυρήνα που πρέπει να αντιμετωπιστεί».